De Polyvagaal Theorie

De Polyvagaal Theorie: waarom jouw zenuwstelsel de sleutel is

In elke ervaring die je hebt — van diepe ontspanning tot overweldigende stress — beweegt je zenuwstelsel op de achtergrond mee. De polyvagaal theorie helpt ons begrijpen hoe jouw lichaam veiligheid waarneemt, en waarom je soms reageert op manieren die je zelf niet altijd logisch vindt.

Jouw zenuwstelsel als innerlijke kompasnaald

Volgens de polyvagaal theorie bestaat er in ons een soort “innerlijke voelspriet” die voortdurend scant: Ben ik veilig? Moet ik opletten? Moet ik overleven? Dit gebeurt razendsnel, vaak zonder dat je er bewust iets van merkt.

Deze voelspriet, de Nervus Vagus, bepaalt drie mogelijke standen van je zenuwstelsel:

• Rust & Verbinding – je voelt ruimte, helderheid, contact, creativiteit

• Actie & Alertheid – je systeem staat aan, je gaat “in de versnelling”

• Bevriezing & Shutdown – als het te veel wordt, gaat je systeem op de rem

Iedereen kent deze standen. Niemand kiest ze bewust. Het is het oeroude systeem dat jou probeert te beschermen.

Wat er misgaat bij langdurige stress

Wanneer spanning, druk of oude ervaringen zich opstapelen, kan je zenuwstelsel vaker in overdrive of verkramping blijven hangen. Je voelt dan bijvoorbeeld:

• Moeite met ontspannen

• Onrust of slaapproblemen

• Emotionele schommelingen

• Pijn of lichamelijke klachten

• Een gevoel van “afgesneden zijn” van jezelf

Niet omdat je zwak bent, maar omdat jouw lichaam overuren draait.

Hoe lichaamsgerichte therapie hiermee werkt

In sessies gebruiken we de polyvagaal theorie niet als theorie, maar als levend kompas. We werken met zachte technieken die je helpen weer terug te keren naar veiligheid, rust en regulatie. Dat doen we o.a. door:

• het vertragen en waarnemen van subtiele sensaties

• oefeningen die je zenuwstelsel kalmeren en heroriënteren

• aandacht voor je adem, je houding, je spierspanning

• methoden zoals Somatic Experiencing, Brainspotting of ademregulatie

• ruimte te geven aan wat je lichaam al zo lang draagt

Je leert voelen wat jouw systeem nodig heeft, in plaats van te moeten “begrijpen” wat er mis is. Het lichaam geeft de richting aan — stap voor stap, zonder te duwen.

Het effect

Wanneer je zenuwstelsel weer meer veiligheid ervaart, wordt er van binnen iets lichter en ruimer.
Mensen beschrijven vaak dat ze:

• beter kunnen ontspannen

• helderder denken

• zich meer verbonden voelen met zichzelf

• anders reageren op stress

• steviger staan in moeilijke situaties

Regulatie is geen trucje. Het is een langzaam ontwaken van je innerlijke veerkracht.

Porges, S. W. (2019). De polyvagaaltheorie: De neurofysiologische basis van emotie, gehechtheid, communicatie en zelfregulatie (vertaling). Uitgeverij Mens!.